( ايران در هزاره‌هاى ششم ، پنجم ، چهارم پيش از ميلاد )

با ساختن نخستين نمونه‌هاى اشياء فلزى‌ ، انسان قدم به عصرى‌ نهاد كه به « عصر فلز» مشهور است . كهن‌ترين فلزى‌ كه بشر كشف و از آن استفاده كرد ، مس بود . يكى‌ از مهم‌ترين تپه‌هايى‌ كه مس اوّل بار در آنها ظاهر شد « تل ابليس » كرمان است . اين تپه  باستانى‌ در « دره  بردسير » و 72 كيلومترى‌ جنوب شرق كرمان و سه كيلومترى‌ جنوب دهكده  دشتكار واقع شده است و در سالهاى 1966 و 1967 م . ( 1344 و 1345 ش . ) توسط هيئت باستانشناسان آمريكايى‌ ، اعزامى‌ از موزه  « ايلينويز » به سرپرستى‌ « پروفسور جوزف كالدول » كاوش گرديد .

تعدادى‌ از نخستين كوره‌هاى ذوب مس در عميق‌ترين لايه  مربوط به هزاره  پنجم در تل ابليس بدست آمد و اشياء مسى‌ شامل سنجاق و درفش ، مهر و دستبند و حلقه  انگشتر از آنها كشف گرديد . بر اساس يافته‌هاى باستانشناسى‌ از اواسط دوران فلز ، بجز مس ، فلزات غير تركيبى‌ و سهل الوصول ديگرى‌ چوئن قلع ، طلا ، نقره در چرخه  فن آورى‌ مردمان آن عصر پديدار شدند و شايد به اين دليل است كه اين دوره را دوره  فلز نام نهاده‌اند نه دوره  مس .

فن آورى‌ ساخت و پرداخت سفال نيز در اين دوران پيشرفت زيادى‌ كرد . چرخ سفالگرى‌ به وجود آمد و كوره‌هاى پيشرفته‌اى براى پختن اشياء و ظروف سفالى‌ ساخته شد . نقوش ساده  هندسى‌ تك رنگ به نقوش تركيبى‌ چند رنگ تكامل يافت و گنجينه‌اى گرانبها و ارزشمند به نام سفالينه‌هاى منقوش پيش از تاريج بر جاى ماند . عده‌اى از صاحب نظران نقوش روى‌ سفالها را مقدمه  پيدايش خط و كتابت در نيمه  دوم هزاره  چهارم پيش از ميلاد دانسته‌اند . نقطه  اوج و اعتلاى هنر سفالينه‌هاى منقوش پيش از تاريخ ( هزاره  چهارم پ . م . ) همان سفالينه‌هاى كشف شده در قديمترين لايه  شوش ( شوش يك و دو ) و ساير تپه‌هاى متعلق به فرهنگ سوزيانا است . فرهنگهاى مهم پيش از تاريخ ايران كه در دوره  فلز و در طول هزاره  ششم تا چهارم پ. م و. به وجود آمدند ، عبارتند از :

1. تپه  سيلك كاشان ( سيلك دوّم و سوّم ) ؛ 2. تپه  گيان نهاوند ( گيان پنجم )؛

3. تپه  چشمه على‌ ، روي(lb-la) ؛ 4. تپه  اسماعيل آباد ، ساوجبلاغ ؛

5. تپه  حصار (lla،b-la،b،c) ؛ 6. تپه  تل ابليس ، كرمان ؛

7. تپه  يحيى‌ ، كرمان ( يحيى‌ lvc،Vac،Vl ) ؛

8. تل باكون ، فارس ( باكون ، با سفال ساده و باكون با سفال منقوش ) و چند تپه  ما قبل تاريخ هزاره  سوّم پ.م.در فارس ؛

9. شوش ( شوش يك و دو ) و تپه‌هاى مربوط به فرهنگ سوزيانا در دشت خوزستان ؛

10. تپه‌هاى سگز آباد و قبرستان ، دشت قزوين .