|
زبان ايرانى ، در اصطلاح بر زبان واحد و ريشه اصلى و اساسى تمام لهجه‌هاى گوناگون اطلاق مى‌‌شود كه در ايران از آغاز مهاجرت آرياييان تا امروز معمول بوده است . اين زبان شعبه‌اى از زبان هند و ايرانى است و آن نيز يكى از زبانهاى هند و اروپايى ـ يعنى زبانهاى مجموع اقوام سفيد پوستى كه سكونتگاههاى اصلى آنها از هندوستان تا سواحل اقيانوس اطلس در اروپا و همچنين بريتانيا گسترده است .
لهجه‌هايى كه امروز در ايران رواج دارد ، به دسته‌هاى زير تقسيم مى‌‌شوند :
1. لهجه‌هاى شمالى : اين لهجه چون تالشى ، گيلكى ، ديلمانى ، مازندرانى ، گرگانى و غيره در سواحل جنوبى و جنوب غربى درياى مازندران و دره‌هاى شمالى سلسله جبال البرز متداول است .
2. لهجه‌هاى شرقى : در شرق ايران ، چون خراسان ، سيستان و بلوچستان و كرمان ، لهجه‌هاى متقارب كوناگونى متداول است .
3. لهجه‌هاى جنوبى : اين لهجه‌ها به چند شعبه تقسيم مى‌‌شود ؛ مانند لهجه بشاگردى ، لهجه‌هاى كناره‌هاى درياى مكران و خليج فارس ، لهجه‌هاى لار و فارس ، لهجه فارسى كه بايد آن را فارسى نو ناميد .
4. لهجه‌هاى مركزى : اين لهجه‌ها در ميانه ايران كنونى رواج دارد و عبارتند از : لهجه‌هاى قم و پيرامون آن ، نطنز و توابع آن ، كاشان ، ميمه ، راوند ، قهرود و روستاهاى مجاور آنها ، لهجه‌هاى اصفهانى و لهجه‌هاى متعدد اطراف آن مانند سويى و كشه‌اى ، زقره‌اى ، جرقويه‌اى ، سدهى ، گزى ، قمشه‌اى و غيره ، و لهجه‌هاى ديگرى از قبيل جوشقانى و نيشونى ، گلپايگانى ، خوانسارى ، محلاتى ، سيوندى ، نايينى ، اناركى ، اردستانى ، وفسى ، آشتيانى ، كهكى ، خورى ، بيابانكى ، جندقى ، يزدى و لهجه‌هاى روستاهاى مجاور آن به ويژه آباديهاى زرتشتى نشين و لهجه‌هاى قهستان.
5. لهجه‌هاى غربى : از لهجه‌هاى غربى مهمتر از همه ، لهجه كردى است . اين لهجه متعلق به قبايل آريايى ايرانى كرد است كه برخى از آنها شهر نشين و زارع ، و ديگران چهادرنشين و گله‌دار هستند . لهجه كردى از ميان لهجه‌هاى ايرانى ، به سبب نگاهدارى بعضى از عوامل قديم و نيز به علت داشتن ادبيات مكتوب ، اهميت خاص دارد .
|
