فلات ايران يكى‌ از زيستگاههاى كهن انسان و جايگاه يكى‌ از تمدن‌هاى باستانى‌ جهان است كه آثار تاريخى‌ فراوان از دوران‌هاى گذشته در گوشه و كنار آن باقى‌ است. اين فلات چنانكه قبلاً اشاره شد، محل عبور و مرور، هجوم و زندگى‌ اقوام مختلف بوده است. خصوصيت‌هاى جسمانى‌ آسيايى،‌‌ افريقايى‌ و اروپايى‌ در افراد ايرانى،‌‌ وتكلم آنها به زبانها و لهجه‌هاى گوناگون نشانه‌ى‌ كثرت اختلاط مردم اين سرزمين است.

در صد سال اخير و مخصوصاً در نيمه‌ى‌ دوم قرن 14 ش / 20 م تغييرات اجتماعى‌ ناشى‌ از آشنايى‌ مردم با رسم و راه‌هاى نوين زندگى‌ و از همه مهم‌تر پيشرفت‌هاى بهداشتى‌ و درمانى‌ موجب شده است كه جمعيت كشور به صورت چشمگيرى‌ افزايش يابد و اجراى اقدامات جدى‌ براى تثبيت جمعيت را به دنبال داشته باشد. اولين اقدام براى سرشمارى‌ نفوس ايران در 1297 ش صورت گرفت كه در آن سال اداره  ثبت احوال كشور تاسيس شد. نخستين سرشمارى‌ رسمى‌ كشور بر اساس مبانى‌ علمى‌ و فنى‌ در 1335 ش انجام شد و از همان هنگام سرشمارى‌ عمومى‌ هر 10 سال يكبار صورت گرفته است.

جمعيت ايران را در اوايل قرن 14 ش / 20 م در حدود 8 ميليون (3 ميليون كمتر از جمعيت استان تهران در 1375 ش) برآورد كرده‌اند كه اين رقم در اواخر سرشمارى‌ رسمى‌ سال 1375 ش به 60.055.488 نفر رسيد كه بيشتر از 5/7 برابر افزايش يافته است و تراكمى‌ برابر با 5/36 نفر در كمـ 2 را نشان مى‌‌دهد.

جمعيت ايران به علل جغرافيايى‌ به صورتى‌ متعادل در سطح كشور پراكنده نشده است؛ به طورى‌ كه مى‌‌توان گفت: نواحى‌ بيابانى‌ داخلى‌ و همچنين كوهستانى‌ مرتفع جمعيت كمترى‌ را به خود جذب مى‌‌كند، در حالى‌ كه نواحى‌ پست ساحلى‌ مخصوصاً درياى خزر، همچنين كوهپايه‌ها و دشت‌هاى ميان نواحى‌ و حواشى‌ رودهاى دائمى‌ و درياچه‌ها جاذبه‌هاى قوى‌‌ترى‌ براى جلب جمعيت نشان مى‌‌دهند.

در ميان استان‌ها، استان تهران با جمعيت نسبى‌ 350 نفر در كمـ 2 وضع استثنايى‌ دارد كه با هيچ استان ديگرى‌ قابل مقايسه نيست، زيرا با وسعتى‌ حدود 2% خاك كشور، بيشتر از 18% جمعيت تمام كشور را به خود اختصاص داده است.

در سرشمارى‌ سال 1375 ش از كل جمعيت ايران 30.515.159 نفر يا 8/50% مرد و 29.540.329 نفر يا 2/49% زن بوده‌اند كه 996 نفر زن در برابر هر 1000 مرد است. اين نسبت در مقاطع مختلف سنى‌ تفاوت مى‌‌كند؛ چنانكه در ميان جوانان 15 تا 24 ساله 6.146.328 نفر مرد و 6.191.201 نفر زن بوده‌اند.

نمودار ارائه شده هرم سنى‌ جمعيت كشور را بر حسب جنس در آخرين سرشمارى‌ نشان مى‌‌دهد. ارقام اين آمار نشان مى‌‌دهد كه 1/39% از كل جمعيت را كودكان و نوجوانان داراى كمتر از 14 سال تشكيل مى‌‌دهند كه از جوان بودن جمعيت حكايت مى‌‌كند. علت آن بارورى‌ بسيار جمعيت، كاهش مرگ و مير، بهبود بهداشت عمومى‌ و رفاه نسبى‌ اقتصادى‌ است. بنابر همان آمار 4% جمعيت را بزرگسالان مسن‌تر از 65 سال تشكيل مى‌‌دهند.

از ارقام چنين استنباط مى‌‌شود كه جمعيت شهرى‌ كشور در 40 سال (فاصله‌ى‌ ميان سال‌هاى 1335 تا 1375 ش) بيشتر از 6 برابر شده، در حالى‌ كه در همان مدت جمعيت كل كشور به سه برابر افزايش يافته است.

به موازات بالا رفتن درصد جمعيت شهرى،‌‌ شمار شهرها نيز افزايش داشته است .

بنابر آخرين سرشمارى‌ رسمى‌ كشور در آبان ماه 1375 از 60.055.488 نفر كل جمعيت كشور 36.817.789 نفر يا 3/61% ساكن شهرها بوده‌اند. در آن سال تهران داراى 6.758.845 نفر جمعيت بوده كه به تنهايى‌ بيش از 10% كل جمعيت و 3/18% جمعيت شهرنشينى‌ كشور را در خود جا داده بود. در همان سرشمارى،‌‌ پس از تهران شهرهاى مشهد (1.887.405نفر)،‌ اصفهان (1.266.072نفر)، تبريز (1.191.042نفر) وشيراز (1.053.025نفر) شهرهاى بيش از يك ميليونى‌ بوده كه با تهران جمعاً 12.156.389 نفر يا 20% جمعيت كل كشور را در خود جاى داده‌اند. در مرحله‌ى‌ بعدى‌ كرج (940.968 نفر)، اهواز (804.980نفر)، قم (777.677نفر) و كرمانشاه (692.986نفر) را مى‌‌توان نام برد كه جمعاً 3.216.611 نفر را پذيرا بوده‌اند.

در سال 1375 ش از مجموع جمعيت كشور 23.026.293 نفر يا 3/38% در روستاها ساكن بوده‌اند. بر اساس سرشمارى‌ سال 1377 ش جمعيت عشايرى‌ كل كشور 1.304.089 نفر (198.629خانوار) بوده است كه از اين شمار 910.719 نفر (139.452خانوار) داراى مسير كوچ به طول 30كمـ و بيشتر، و 329.008 نفر (49.366 خانوار) داراى مسير كوچ كمتر از 30كمـ بوده‌اند و 64.362 نفر (9.811 خانوار) در آن سال آمارگيرى‌ كوچ نكرده‌اند. در 1377 ش از مجموع جمعيت عشايرى،‌‌ 674.238 نفر (7/51%) مرد و 629.851 نفر (3/48%) زن بوده‌اند. نسبت جنسى‌ جمعيت عشايرى‌ 107 بوده، يعنى‌ در برابر هر 100 زن، 107 نفر مرد وجود داشته است.

دين، مذهب وزبان

در سده‌ى‌ 7م ساكنان فلات ايران آيين اسلام را پذيرا شدند و سپس مذهب شيعه‌ى‌ اثنا عشرى‌ را برگزيدند كه اكنون مذهب رسمى‌ جمهورى‌ اسلامى‌ ايران است، ولى‌ مذاهب ديگر اسلامى‌ مانند حنفي،‌ شافعى،‌‌ و حنبلى‌ از احترام كامل برخوردارند. قانون اساسى‌ ايران اقليت‌هاى مذهبى‌ مسيحى،‌‌ يهودى‌ و زردشتى‌ را پذيرفته است.

بر اساس سرشمارى‌ سال 1375 ش از كل جمعيت ايران 59.788.791 نفر يا 5/99% مسلمان بوده‌اند. در همان سال 78.745 نفر مسيحى‌ (شامل ارمنى‌ و آسوري)، 27.920 نفر زردشتى،‌‌ و 12.737 نفر كليمى‌ (يهودي) بوده‌اند. همچنين 57.579 نفر نيز پيروان اديان و مذاهب ديگر بوده و 89.716 نفر دين خود را اعلان نكرده‌اند.

بيشترين ساكنان فلات ايران به فارسى‌ سخن مى‌‌گويند كه زبان رسمى‌ كشور ايران است، ولى‌ زبان‌ها و لهجه‌هاى متعددى‌ مانند كردي.‌ لرى،‌‌ گيلكى،‌‌ عربى،‌‌ تركى،‌‌ بلوچى‌ و جز آن‌ها نيز وجود دارد.