فهرست نگارى‌ نسخه‌هاى خطى‌ در ايران سابقه‌اى بس طولانى‌ دارد و فهرست‌هايى‌ كه در آغاز قرن سوم و چهارم قمرى‌ در زمينه‌هاى علوم گوناگون تهيه شده، آغاز دانش فهرست نگارى‌ است . بي‌‌گمان اين فهرست‌ها‌ ، بر همه فهرست‌هاى علمى‌ معاصر حق تقدم دارند. البته در تاريخ، گزارش‌هاى دقيقى‌ از فهرست كتابخانه‌ها نيز آمده، براى نمونه ، فهرست 10 جلدى‌ كتابخانه رى‌ كه ياقوت از آن ياد كرده است. به هر روى‌ ، در همه دوران اسلامى‌ ، فهرست نگارى‌ كتب خطى‌ از سنت‌هاى داير ايرانيان به ويژه در كتابخانه‌ها بوده است. در كتابخانه رى‌ كه ياقوت از آن ياد كرده است. به هرروى‌ ، در همه دوران اسلامي، فهرست نگارى‌ كتب خطى‌ از سنت‌هاى داير ايرانيان به ويژه در كتابخانه‌ها بوده است. در كتابخانه آستان قدس رضوى‌ نيز فهرستى‌ از مصاحف شريفه و ديگر كتاب‌هاى كتابخانه ، متعلق به سال‌هاى 1009- 1010ق. موجود است و بعدها فهرستى‌ موضوعى‌ در سال 1282ق. در زمان ميرزا محمد حسين عضدالملك قزوينى‌ تهيه شده است. سپس فهرست‌هاى ديگرى‌ در سال 1296ق. ، 1301ق. براى كتابخانه تهيه شد . به سال 1345ق. برابر سال 1305ش. نخستين فهرست نسخه‌هاى خطى‌ به چاپ رسيد.

در دوره معاصر دايره المعارف بزرگ الذريعه الى‌ تصانيف الشيعه اثر شيخ آقا بزرگ طهرانى‌ ، از منابع عمده براى شناسايى‌ نسخه‌هاى خطى‌ ايران ، به ويژه در زمينه آثار شيعى‌ است. اين كتاب شناسى‌ عظيم به ترتيب الفبايى‌ نام كتاب در ذكر تصانيف مؤلفان شيعه ( اعم از فارسى‌ و عربى‌ ) است. از ويژگى‌‌هاى برجسته اين كتاب ، معرفى‌ نسخه‌هاى موجود در آثارخطى‌ چاپ نشده در كتابخانه‌هاى مختلف عمومى‌ و خصوصى‌ در جاهاى گوناگون است.

تلاش‌هايى‌ كه پيش از انقلاب در ايران و پس از آن در خصوص نسخه‌هاى خطى‌ انجام گرفت، در چهار بخش عمده طبقه‌بندى‌ مى‌‌شود:

1- گردآورى‌ نسخ خطي: از مجموعه‌هاى خصوصي، مساجد، بقاع و مزارات ، امكنه مذهبي.

2- فهرست‌نويسى‌ نسخه‌هاى خطي: براى كتابخانه‌هاى مهمى‌ چون آستان قدس رضوي، ملي، دانشگاه تهران، مجلس شوراى ملي، ملك ، ملى‌ تبريز، وزيرى‌ و غيره فهرست‌هايى‌ تهيه شد.

3- عكس بردارى‌ و تهيه ميكروفيلم از نسخه‌هاى خطى‌ به ويژه منحصر بفرد.

4- تدوين فهرست مشترك، خاورشناس نامدار انگليسي، استورى‌ نخستين كسى‌ بود كه كار تدوين فهرست مشترك نسخ خطى‌ را آغاز كرد. فهرست مشترك او تحت عنوان « ادبيات فارسى‌ » كه جزوه يكم آن در موضوع علوم قرآنى‌ است به سال 1927م. به چاپ رسيد و پس از آن بخش‌هايى‌ ديگر از آن چاپ و منتشر شد. سپس دنباله كار او در سن‌پطرزبورگ گرفته ‌شد و اثر وى‌ به همت برگل به روسى‌ ترجمه و تكميل شد و با اصلاحات ارزشمند و افزودگى‌‌هاى بسيار به سال 1972م. در مسكو در سه مجلد به چاپ رسيد.

در ايران ، بنياد فرهنگ ايران كار فهرست‌نويسى‌ مشترك را آغاز كرد و پيش از انقلاب اسلامى‌ نيز كتابخانه پهلوى‌ بخشى‌ از برنامه كار خود را به آن اختصاص داد.

كار فهرست ‌نگارى‌ مشترك نسخ خطى‌ همچنان ادامه يافت و مركز تحقيقات فارسى‌ ايران و پاكستان ( اسلام آباد ) با همكارى‌ احمد منزوى‌ كار نگارش « فهرست مشترك نسخه‌هاى خطى‌ فارسى‌ پاكستان » را آغاز كردند كه جامع نسخه‌هاى نگهدارى‌ شده در كتابخانه‌‌هاى دولتى‌ ، خانقاهى‌ و شخصى‌ پاكستان است و پس از انقلاب اسلامى‌ اولين جلد آن به سال 1362 در لاهور به چاپ رسيد. سپس جلدهاى بعدى‌ آن تا جلد سيزدهم در سال 1370 ادامه و انتشار يافت.

از مهم‌ترين نشريات ادوارى‌ ويژه معرفى‌ نسخه‌هاى خطى‌ پيش از انقلاب ، نشريه كتابخانه مركزى‌ دانشگاه تهران درباره نسخه‌هاى خطى‌ است كه زير نظر محمدتقى‌ دانش پژوه و ايرج افشار منتشر مى‌‌شد. اين نشريه كه سالى‌ يكبار انتشار مى‌‌يابد، محتوى‌ مقالاتى‌ درباره نسخه‌هاى خطى‌‌ است؛ نخستين جلد اين مجموعه ، در سال 1340ش. به چاپ رسيد. پس از آن بايد از نشريه تراثنا نام برد كه در قم زير نظر عبدالعزيز طباطبايى‌ با همت مؤسسه آل البيت (ع) آغاز به كار كرد و انتشار آن تا كنون ادامه داشته است.

در خصوص كتابشناسى‌ فهرست نسخ خطى‌ مى‌‌توان از كتابشناسى‌ فهرست‌هاى نسخه‌هاى خطى‌ فارسى‌ در كتابخانه‌هاى دنيا اثر ايرج افشار ( چاپ دانشگاه تهران: 1337ش. ، 88ص ) ياد كرد. در اين كتابشناسى‌ نام و نشان 222 فهرست كه از براى نسخ خطى‌ فارسى‌ نوشته شده، خواه به صورت كتاب مستقل و خواه به صورت مقاله به ترتيب تقسيم بندى‌ ممالك گردآورى‌ شده است و داراى دو فهرست اسماء اشخاص و كتابخانه‌هاست.

در مرداد ماه 1346ش. سمينار بين‌المللى‌ آثار خطى‌ از سوى‌ يونسكو به منظور بحث و مذاكره و اتخاذ تصميم درباره تصحيح و تنقيح و چاپ كتب خطى‌ و فراهم آوردن تسهيلات مبادله نسخ عكسى‌ آنها ، در شهر كابل تشكيل شد و نمايندگان كشورهاى آلمان، آمريكا، افغانستان، انگلستان ، ايران ، پاكستان ، تركيه ، چكوسلواكي، روسيه ، فرانسه ، هندوستان ، يوگسلاوى‌ در آن شركت داشتند.

از كارهاى مهم پس از انقلاب اسلامى‌ ، فراهم آمدن فهرستى‌ مشترك با عنوان فهرستواره كتاب‌هاى فارسى‌ از همه نگاشته‌ها و نسخه‌هاى فارسى‌ و چاپى‌ بود كه به همت كتابشناس و نسخه‌شناس شهير استاد احمد منزوى‌ تأليف شده و در دست انتشار است. فهرستواره كتاب‌هاى فارسى‌ در اصل چكيده و تكميل شده فهرست‌ها و فهرستواره‌هاى پيشين بود. اين فهرستواره كتابنامه‌اى است از نگاشته‌هاى فارسى‌ بر حسب موضوع و هر موضوعه به ترتيب تاريخى‌ ، در بردارنده آگاهى‌‌هاى كتابشناسى‌ و نسخه‌ شناسى‌ ؛ فهرستواره شامل 36 بخش است. از 36 بخش فهرستواره تا كنون تا بخش نهم ( زندگى‌ نامه سرايندگان ) در 3 مجلد ( جلد سوم: 1376ش. ) به چاپ رسيده است. از فعاليت‌هاى پس از انقلاب اسلامى‌ ، تشكيل «‌ سازمان مدارك فرهنگى‌ انقلاب اسلامى‌ » (سال1361ش.) و انتشار فهرست موضوعى‌ نسخه‌هاى خطي- عربى‌ كتابخانه‌هاى جمهورى‌ اسلامى‌ ايران بود كه به همت اين سازمان در چند جلد منتشر شد. كتابخانه عمومى‌ حضرت آيت الله مرعشى‌ نجفي(قم) نيز از چندى‌ پيش كار تدوين « دائره المعارف كتابخانه‌هاى جهان حاوى‌ نسخه‌هاى خطى» را زير نظر سيدمحمود مرعشى‌ آغاز كرد و شامل چند جلد خواهد بود و به سه زبان فارسي، عربى‌ و انگليسى‌ منتشر مى‌‌شود. از فعاليت هاى انتشاراتى‌ كتابخانه مركزى‌ و مركز اسناد دانشگاه تهران نيز علاوه بر ادامه چاپ دفترهاى نسخه‌هاى خطى‌ تا جلد 12 ، با انتشار مجله كتابدارى‌ ( با مقالاتى‌ درباره نسخه‌هاى خطى‌ ) و فهرست ميكروفيلمهاى اين كتابخانه، ادامه يافت.