خواجه نصيرالدين طوسى‌ فيلسوف ، متكلم ، فقيه، رياضى‌‌دان، منجم و صاحب آثار بسيار ، و يكى‌ از انتقال دهندگان و نجات دهندگان فرهنگ ايران است. وى‌ با فراهم آوردن زمينه‌هاى تسليم خورشاه به هولاكو و پايان بخشيدن به حكومت خداوندان الموت، نظر هولاكو را به خود جلب كرد و با نزديك شدن به هولاكو و تاثير نهادن براو، مكتب مراغه را بنياد نهاد و زمينه استمرار فرهنگ ايران را به طور عام و ادامه و استمرار كلام و فلسفه را به طور خاص فراهم آورد و به قول جرجى‌ زيدان ، او چراغى‌ تابان در شبى‌ تيره بود. شخصيت علمى‌ خواجه داراى ابعاد مختلفى‌ است كه يكى‌ از اين ابعاد، همانا بعد كلامى‌ است. اين بعد در كتاب معروف تجريد الاعتقاد متجلى‌ است. وى‌ در اين كتاب به كلام ، رنگ فلسفى‌ مى‌‌دهد و براى نخستين بار با اثبات مبانى‌ اعتقادى‌ شيعه دوازده امامى‌ با ادله عقلى‌ مى‌‌پردازد و زيمنه را براى تثبيت مبانى‌ اعتقادى‌ شيعه فراهم مى‌‌آورد. متفكرانى‌ چون اثيرالدين ابهرى‌ (د ح 663ق/1265م)، كاتبى‌ قزوينى‌ (د675ق/1276م) ، قطب الدين شيرازى‌ (د710ق/1310ك) و قطب الدين رازى‌ (د776ق/1374م) وابسته به مكتب مراغه و تبريز بودند. تاثير خواجه نصير، به ويژه از طريق تجريد الاعتقاد تا بدانجاست كه اگر سده‌هاى 7 و8 ق و حتى‌ سده 9 ق را، از جهت كلامى‌ عصر خواجه و شاگردانش او، به ويژه علامه حلى‌ به شمار آوريم. سخنى‌ به گزاف نگفته‌ايم.