اين عصر- كه در سده‌هاى 3 و 4 ق/ 9و 10م را در برمى‌‌گيرد- عصر طلايى‌ و عصر نوزايى‌ (رنسانس) فرهنگ ايران اسلامى‌ است.در اين عصر تلاشها و پويندگيهاى دو قرن نخست به بار مى‌‌نشيند و «روزگارآماده تجديد حيات ديگرى‌ در ايران» مى‌‌گردد. ايران به استقلال مى‌‌رسد و به طور كلى‌ ، تمامى‌ دانشهاى نقلى‌ و عقلى‌ ، در پى‌ انتقال فرهنگ و دانش ايرانى‌ از عصر ساسانى‌ به عصر اسلامى‌ و نيز به دنبال جنبش ترجمه آثار فلسفى‌ يونانى‌ ، تشخيص و استقلال مى‌‌يابند و در اين ميان دانش كلام در قلمرو ايران مستقل راه خود را به سوى‌ گسترش و كمال مى‌‌گشايد. از ويژگيهاى مهم اين عصر آزاد فكرى‌ و گونه‌اى تساهل و تسامح است به همين سبب ، در اين دوران انديشه‌هاى گوناگون و مكاتب فكرى‌ و فرقه‌هاى مختلف به ظهور مى‌‌رسد.