‌زبانها و گويش‌هاى ايرانى‌ نوشرقى‌ اينهاست:

1. آسى‌، در مناطق مركزى‌ قفقازى‌ با دو گويش ايرونى‌ (گويش شرقى‌) و ديگورى‌ (گويش غربى‌).

2. پشتو، در افغانستان و پاكستان با 4 گويش اصلى‌ شمال شرقى‌ (پيشاورى‌)،‌ شمال غربى‌ (كابلى‌)، جنوب شرقى‌) (وزيرى‌) و جنوب غربى‌ (قندهارى‌).

3. ارمورى‌ و پراچى‌، در شرق افغانستان و پاكستان.

4. مونجانى‌ و يدغه: مونجانى‌ در درة مونجان در شمال شرقى‌ افغانستان و يدغه در شرق درة مونجان.

5. يغنابى‌، در درة يغناب در تاجيكستان.

6. زبانهاى پامير،‌ در دو سوى‌ رودخانه‌ى‌ آب پنجه در مرز افغانستان و پاكستان: 1. اشكاشمى‌، زباكى‌، سنگليچى‌، 2. وخى‌؛ 3. ونجى‌ (اكنون مرده است)؛ 4. يزغلامى‌: 5. برتنگى‌، رشروى‌، روشانى‌، شغنى‌، سريكلى‌. سريكلى‌ شرقى‌‌ترين زبان ايرانى‌ نو است و در كنار مرزهاى چين رواج دارد.

شمار اندكى‌ از زبانهاى ياد شده داراى خط و ادبيات مكتوب هستند. خط عربى‌ قرن‌هاست كه با پاره‌اى تغييرات براى نگارش زبانهاى پشتو و كردى‌،‌ و اخيراً نيز براى نگارش زبان بلوچى‌ به كار گرفته مى‌‌شود.

خط آسى‌ در اواخر سدة 12ق/18م بر پاية الفباى دينى‌ اسلاوى‌ بود، اما مدتى‌ بعد به سيرلى‌ و سپس به لاتينى‌ تغيير يافت. از 1938م/1317 ش در جمهورى‌ خودمختار آسى‌ شمالى‌ خط سيريلى‌،‌و از 1939م/1318 ش در ايالت خود مختار آسى‌ جنوبى‌ (در جمهورى‌ گرجستان) خط گرجى‌ رواج يافت، اما اكنون همة آسى‌ زبانان از خط سيربلى‌ استفاده مى‌‌كنند.

آثار اندكى‌ به خط عبرى‌ از يهوديان تاتى‌ زبانى‌ كه در گذشته در داغستان زندگى‌ مى‌‌كردند،‌ محفوظ مانده است. تاتى‌ زبانان داغستان از 1928م/1307ش از خط لاتينى‌ استفاده مى‌‌كردند، اما از 1938م تا كنون خط سيربلى‌ را مورد استفاده قرار مى‌‌دهند.

اگرچه اكثر كردى‌ زبانان قرنهاست كه از خط عربى‌ استفاده مى‌‌كنند، از 1931م/1310ش تا كنون خطى‌ بر پاية لاتينى‌ در ميان كردان سوريه رايج شده است. به علاوه كردان ساكن در جمهورى‌‌هاى آذربايجان، ارمنستان، تركمنستان، قرقيزستان، قزاقستان و گرجستان از 1945م/1324ش تا كنون خط سيربلى‌ را مورد استفاده قرار مى‌‌‌دهند.