|
زبانها و گويش‌هاى ايرانى نو غربى اينهاست:
1. گويش‌هاى مركزى ايران: اين گويش‌ها را – كه در منطقه ميان اصفهان، تهران ، همدان و يزد رواج دارد – به 6 گروه تقسيم مى‌‌كنند:
1. گروه شمال غربى در غرب جاده قم – اصفهان: خوانسارى، محلاتى، و انشانى...؛ 2. گروه شمال شرقى در منطقه كاشان و نطنز:آرانى، ابوزيد آبادى، ابيانه‌اى، بادرودى، تارى، جوشقانى، سويى، فريزندى، قهرودى، كشه‌اى،ميمه‌اى،نطنزى، يرندى، گويش يهوديان كاشان، ...؛3. گروه جنوب غربى در اصفهان: سدهى، كفرانى، گزى، ورزنه‌اى، گويش يهوديان اصفهان ....؛ 4. گروه جنوب شرقى: اردستانى، اناركى، زفره‌اى، نائينى،گويش زردشتيان كرمان و يزد (معروف به بهدينى)،گويش يهوديان كرمان و يزد ...؛ 5. گويش‌هاى منطقه‌ى تفرش: آشتيانى، آمره‌اى الويرى، كهكى، وفسى، ويدرى...؛ 6. گويش‌هاى دشت كوير: خورى، فروى (يا فرويگى) مهر جانى ....
2. گويش‌هاى حاشيه درياى خزر:1. گويش‌هاى گيلكى:رشتى، لاهيجانى، لنگرودى، ماچيانى ...؛ 2. گويش‌هاى مازندرانى (طبرى كهن): بابلى، ساروى، شهميرزادى، گرگانى (اكنون مرده است) ….؛3. گويش‌هاى منطقه سمنان: افترى، بيابانكى، سرخه‌اى، سمنانى، سنگسرى، لاسگردى...،
3. گويش‌هاى شمال غربى: 1. تاتى شمالى در ميان يهوديان داغستان و شمال شرقى جمهورى آذربايجان؛ 2. تاتى جنوبى در ميان مسلمانان و برخى از مسيحيان شمال شرقى جمهورى آذربايجان؛ 3. گويش‌هاى تالشى در آذربايجان ايران و جمهورى آذربايجان: پره‌سرى، زيده‌اى، ماسالى، ماسوله اى ...، 4. گويش‌هاى آذرى كه گاه تاتى خوانده مى‌‌شوند: اشتهاردى ، الموتى، تاكستانى، چالى، خوينى، رودبارى، سگزآبادى، شالى، كجلى، كرينگانى،هرزنى، هزاررودى....
4. گويش‌هاى جنوب غربي: 1. سيوندى: 2. گويش‌هاى منطقه فارس: اردكانى، بورنجانى،خلارى، دشتستانى، دوانى، سمغانى، كلاتى، كندازى، ما سر مى...؛ 3. گويش‌هاى لرى: بختيارى، فيلى، كهگيلويه‌اى ، گيانى، ممسينى
5.گويش‌هاى جنوب شرقى: 1. گويش‌هاى لارستانى: اردى، اوزى، بستكى، بنارويه‌اى، بيخوبى،خنجى، فداغى، فيشورى، گراشى، لارى …،2. گويش‌هاى بشاكردى: بندرى (در بندر عباس)، رودانى،رودبارى، مينابى، هرمزى….،3. كمزارى در شبه جزيره مسندم در عمان.
6.گويش‌هاى كردى: 1. كردى شمال غربى (يا كرمانجى) در آذربايجان غربى، كردستان، خراسان، بلوچستان، افغانستان، تركيه و سوريه؛ 2. كردى شمال شرقى در جمهورى‌‌هاى آذربايجان، ارمنستان، تركمنستان، قرقيزستان، قزاقستان، گرجستان، و نيز در موصل و دوهك عراق، معروف به بادينانى: 3. كردى مركزى: سورانى (در اربيل، خانقين، سليمانيه و كركوك(. سنه‌اى (سنندجى) و مكرى(در جنوب آذربايجان غربى و كردستان)؛ 4. كردى جنوبى: سنجابى، كرمانشاهى، كلهرى،لرى پشت كوه. لكى.
7. گويش‌هاى زازا و گورانى، كه گاه به غلط كردى خوانده مى‌‌شوند:
1. زازا يا ديلمى در ميان كردهاى تركيه؛ 2. اورامانى (در غرب سنندج در پاوه،نوسود،...) ، باجلانى (در اطراف سر پل زهاب، قصر شيرين،خانقين،كركوك، موصل،...) ،كندوله‌اى (در شمال شرقى كرمانشاه) وگورانى (در شمال كرمانشاه).
8.گويش‌هاى بلوچى: رخشانى (در ميان اكثر بلوچ‌هاى ايران، افغانستان، پاكستان و نيز در شهر مرو در تركمنستان)،سراوانى (در بلوچستان ايران)، كچى (در مكران پاكستان)، لاشارى (در جنوب ايرانشهر)، بلوچى شرقى (در شرق وشمال شرقى كويته‌ى پاكستان)، كرشى (در ميان شترداران ايل قشقايى در فارس) و گويش‌هاى ساحلى (در ايران و پاكستان).
|
