از جمله كتابهاى مرجع هر زبان ، فرهنگهاى واژگان و اصطلاحات آن است . نخستين فرهنگ زبان فارسى لغت فُرس اسدى توسى ( ف 465 ق . ) است . پس از حمله مغول نيز محمد بن هندو شاه نخجوانى ، فرهنگ صُحاح الفُرس را در سال 728 ق . تأليف مى‌ كند . در سده‌هاى بعد هم ، كم و بيش ، فرهنگهاى ديگرى گرد آورى و تدوين مى‌‌گردد تا اينكه در سده يازدهم كه عصر بلوغ و تكامل فرهنگ نويسى خوانده مى‌‌شود ، دو فرهنگ ارزشمند تأليف مى‌‌گردد : فرهنگ جهانگيرى ( در سال 1017 ق . ) اثر جمال الدين حسين انجوى شيرازى و فرهنگ برهان قاطع ( در سال 1062 ق . ) اثر محمد حسين بن خلف تبريزى .

در دوره بازگشت ادبى ، فرهنگ نويسان هند بر خلاف ايرانيان كار خويش را ادامه داده و آثار گرانبهايى تدوين كردند كه برجسته‌ترين آنها عبارتند از :

ـ سراج اللغات ، سراج الدين على خان ( در سال 1147 ق . )

ـ بهار عجم ، لاله تيك چند بهار ( در 1182 ق . )

ـ غياث اللغات ، غياث الدين محمد رامپورى ( در سال 1242 ق . )

ـ آنندراج ، محمد پادشاه ( در 1306 ق . )

ـ فرهنگ نظام ، سيد محمد على داعى الاسلام ( در 1346 ق . )

در سالهاى پايانى سده چهاردهم شمسى ، على اكبر دهخدا ( 1297 ق . ـ 1334 ش . ) تأليف فرهنگ ارزشمندى را با عنوان لغت نامه آغاز كرد كه براى تهيه آن ، سه ميليون فيش گرد آورى شد . پس از دهخدا ، بترتيب دكتر محمد معين ( تا آذر ماه 1345 ش . ) و دكتر سيد جعفر شهيدى ( تا كنون ) عهده‌دار تكميل آن شدند . از ديگر فرهنگهاى برجسته معاصر ، نخست فرهنگ فارسى است كه در شش جلد با تلاش دكتر محمد معين بر اساس بنيانهاى علمى و زبانشناسى طرح ريزى شده است و ديگر فرهنگ عميد كه با كوشش حسن عميد در حجم و اندازه‌هاى گوناگون به چاپ رسيده است . گونه ديگرى از فرهنگهاى فارسى ، فرهنگهاى تخصصى‌‌اند كه درباره آثار يا دوره‌هاى ادبى نوشته مى‌‌شوند و نمونه‌هايى از آنها در اين مقاله ذكر شده است .