روایات مربوط به تاریخ ماد، نزد دو مورخ یونان باستان، هرودت و كتسیاس به كلی متفاوت است. شمار پادشاهان ماد و مدت فرمانروایی آنان‌ از نظر كتسیاس، بسیار بیشتر از آن است كه هرودت نقل كرده، و امروز بی‌پایگی آنها مسلم است.

در 715 یا 716 ق‌م روسا پادشاه اورارتو با كمك دیا اوكو در بعضی نقاط قلمرو آشور، شورشی به راه انداخت. اما سارگن دوم، پادشاه آشور، آشوبگران را سركوب كرد و دیااوكو را با خانواده‌اش گرفته، به حماه در سوریه تبعید كرد. با اینكه تاریخ روزگار این دیااوكو با آنچه هرودت درباره  دیوكس، بنیان‌گذار حكومت ماد، آورده، حدود 10 تا 15 سال اختلاف دارد، احتمالاً دیوكس هرودت، همان دیااوكوی منابع آشوری است. در عین حال، آنچه هرودت درباره سلطنت مستقل دیوكس و ایجاد پایتختی در اكباتانا (همدان) با قلعه‌های تو در توی هفتگانه در زمان وی آورده، محل تردید است، زیرا بی شك فرمانروایان آشور، بنای چنین ارگ رفیعی را تحمل نمی‌كرده‌اند.

بر اساس روایت هرودت، مادها دیوكس را به سبب درستكاری او، به امر قضا و اجرای عدالت در میان خود برگزیدند. وی چندی از این كار كناره گرفت تا سرانجام مردم او را به پادشاهی برداشتند. به هر حال، فرمانروایی دیاوكوی مادی، تنها یك حكومت محلی بود و سلطنت مستقل ماد، سال‌ها بعد شكل گرفت. فرورتیش (در یونانی: فرا ارتس) در 675 یا 674 ‌ق‌م جانشین دیااوكو شد وظاهراً پس از آنكه پارسی‌ها را مطیع خود ساخت (ح 670 ‌ق‌م)، كوشید تا میان مادها با اتحادیه مانای و قبایل كیمری كه در اواخر سده 8 ق‌م از قفقاز به داخل فلات ایران آمده بودند، بر ضد آشور ائتلاف كند، سرانجام وقتی فرورتیش و متحدانش به حدود نینوا، پایتخت آشور، رسیدند، سكاها از پشت سر بر مادها تاختند. در جریان هجوم سكاها كه ظاهراً به درخواست آشور انجام پذیرفت، فرورتیش كشته شد (653‌ ق‌م) و سكاها 28 سال بر سرزمین ماد مسلط شدند. وقتی هووخشتره جانشین پدر شد، ظاهراً كم سال بود و به ناچار با سكاها از در صلح درآمد،‌ اما سرانجام پادشاه سكاها و سركردگانش را كشت و به این غائله پایان داد (625 ق‌م)،‌هووخشتره بنیانگذار واقعی حكومت ماد به شمار می‌رود. وی سپاه را نظمی تازه بخشید، دسته‌های پیاده نظام و سواره نظام به وجود آورد و باقی مانده سكاها را نیز در سپاه خویش به خدمت گرفت. پس از آنكه تمام طوایف ماد، پارس و مانای، فرمانروایی او را گردن نهادند، از گرفتاریهای داخلی و خارجی آشور بهره برد و خود را آماده حمله به این امپراتوری كهن سال كرد. هووخشتره و متحدش نبوپولسر، حاكم بابل به دنبال چند حمله ناموفق سرانجام نینوا را در محاصره گرفته، پس ازتصرف، آن را غارت و ویران كردند (612 ق‌م). چندی بعد، آخرین مقاومتهای آشور درهم شكسته شد(610 یا 609 ق‌م) و این امپراتوری به كلی از میان رفت. آنگاه قلمرو آشور، میان پادشاهان ماد و بابل تقسیم شد و حكومت ماد به عنوان یك قدرت تازه، قدم به صحنه تاریخ نهاد. پس از آن، هووخشتره به بسط قلمرو خویش پرداخت و در آسیای صغیر با دولت لیدیا روبرو شد. نبرد این دو دولت نوخاسته كه بیش از 5 سال به طول انجامید، سرانجام به سبب وقوع یك كسوف كلی (28 مه‌ی 585 ق‌م) كه آن را به فال بد گرفتند، خاتمه یافت و رود هالیس (قزل ایرماق كنونی) مرز دو كشور شناخته شد. همزمان با گفت و گوهای صلح هووخشتره درگذشت و پسرش ایشتوویگو (در یونانی: آستواگس،‌آستیاگ) بر جای او نشست (585 ق‌م). از سلطنت 35 ساله ایشتوویگو آگاهی‌های اندكی در دست است. او در اواخر سلطنت خویش، به فكر حمله به بابل و تسخیر حران افتاد؛ ولی پیش از آنكه دست به حمله زند، خبر شورش طوایف پارسی به رهبری كورش هخامنشی، پادشاه انشان كه ظاهراً نواده‌ی او بود، در رسید و ایشتوویگو به ناچار به پایتخت خویش بازگشت. پیكار میان دو رقیب 3 سال طول كشید. سرانجام لشكریان ایشتوویگو براو شوریدند و پادشاه ماد را تسلیم كورش كردند (550 یا 549 ق‌م). اندكی بعد، پایتخت مادها به دست كورش افتاد و بدین ترتیب، عصر اولین دولت مستقل ایرانی پایان یافت.