آخرين منطقه كوهستاني ايران از يك سلسه بريدگيهاي منفرد و مجزا تشكيل شده كه به موازات مرز سياسي ميان ايران و افغانستان و پاكستان از شمال خراسان تا جنوب بلوچستان در مسافتي بيش از 1.000 كمـ كشيده شده است و نيمهي شرقي استان بزرگ خراسان و استان سيستان و بلوچستان را در بر ميگيرد. مرتفعات اين منطقه را نيز به 3 بخش شمالي، مركزي و جنوبي تقسيم ميكنند:
1. بخش شمالي يا كوههاي باخرز – كوه سرخ، كه در جنوب رشته كوه بينالود و پس از درة نسبتاً پهني كه جادة مشهد – فريمان از يك طرف، و مشهد – نيشابور از طرف ديگر آن ميگذرد، قرار دارد.
2. بخش مركزي، كه تمامي تودة كوهستاني معروف به قهستان يا قاينات را شامل ميشود. اين توده از جنوب زبانهاي از كوير به عرض حدود 100 كمـ كه كوير مركزي ايران را به دشت نوميد افغانستان متصل ميسازد، آغاز شده، تا نهبندان در جنوب شرق به طول 250 و عرض 100 كمـ گسترش دارد.
3. بخش جنوبي، كه به نام عمومي كوههاي سرحدي خوانده ميشود، شامل مرتفعاتي است كه از حدود نهبندان تا جنوب شرقي بلوچستان گسترده شدهاند. شماليترين آنها كوه پلنگان است كه با امتداد شمالي – جنوبي مشرف بر جلگهي دلتايي هيرمند در سيستان قرار دارد و مقسم المياه حوضههاي هامون سيستان و كوير لوت محسوب ميشود. در مركز اين بخش تودة آتشفشاني تفتان به ابعاد تقريبي 100 × 100 كمـ واقع است. آتشفشان تفتان از دو قلة مخروطي تشكيل شده كه به وسيلة تيغة باريكي به شكل زين به همديگر متصل شدهاند. قلة جنوب شرقي كه ارتفاع آن به 4.050 متر ميرسد، آخرين آتشفشان فلات ايران است كه هنوز فعاليت گوگردزايي آن قابل مشاهده است.
|