مجموع تأسيسات اقامتى ‌‌كشور در سال 1375 ، شامل هتل هاى 1 تا 5 ستاره ، و تأسيسات درجه بندى ‌‌نشده 521 واحد است. واحد‌هاى اقامتى ‌‌كشور داراى 23897 اتاق و 48879 تخت هستند. بدين ترتيب ، ظرفيت سالانه تخت‌هاى واحدهاى اقامتى ‌‌كشور بيش از 8/17 ميليون تخت شب است. واحدهاى اقامتى ‌‌كشور را طيف وسيعى ‌‌از هتل‌ها ، هتل آپارتمان ، پانسيون ، مهمانسرا ، مجتمع جهانگردى ‌‌، اردوگاه جهانگردى ‌‌، پلاژ و متل‌ها تشكيل مى ‌‌دهد. حدود 60% از اين تأسيسات به بخش خصوصى ‌‌،‌ 19% به بخش دولتى ‌‌و 21% به بخش عمومى ‌‌تعلق دارد.

از مجموع تأسيسات اقامتى ‌‌كشور 24% ظرفيت آنها به هتل‌هاى يك ستاره،، 4/29% به دوستاره ، 2/18% سه ستاره ، 7/9% چهارستاره ، 5/10% پنج ستاره و 2/8% درجه بندى ‌‌نشده تعلق دارند. بدين ترتيب مسافران می‌توانند متناسب با امكانات خويش ، هر نوع محل اقامت مورد نظر خود را انتخاب كنند. علاوه بر 521 واحد تأسيسات اقامتى ‌‌ياد شده ، تعداد 1775 واحد اقامتى ‌‌تحت عنوان مهمانپذير يا مسافرخانه در كشور وجود دارد. اين مسافرخانه ها 36568 اتاق و 94053 تخت دارند.

شهرهاى تهران و مشهد با داشتن حدود 40% ظرفيت اتاق واحدهاى اقامتى ‌‌، بيشترين امكانات اقامتى ‌‌را در اختيار دارند. تهران به سبب مركزيت سياسى ‌‌، ادارى ‌‌، اقتصادى ‌‌و ارتباطى ‌‌و مشهد به سبب اهميت زيارتى ‌‌از جمله مراكز اصلى ‌‌گردش در كشور به شمار می‌روند. پس از اين شهرها ، شهرهاى اصفهان ، كيش ، شيراز ، اهواز ، تبريز ، نوشهر ، بندرعباس ، رشت و انزلى ‌‌در مراتب بعدى ‌‌قرار دارند.

امكانات و تأسيسات اقامتى ‌‌كشور را مجموعه اى از تأسيسات پذيرايى ‌‌شامل انواع رستورانها ، چلوكبابی‌ها و قهوه خانه‌هاى سنتى ‌‌تكميل می‌كنند. در اين واحدهاى پذيرايى ‌‌انواع غذاهاى ايرانى ‌‌و گاهى ‌‌غير ايرانى ‌‌به مسافران عرضه می‌شود. غذاهاى ايرانى ‌‌و آشپزخانة ايرانى ‌‌از متنوع‌ترين غذاهاى جهان است. انواع غذاهاى گوشتى ‌‌، گياهى ‌‌و يا دريايى ‌‌در واحدهاى پذيرايى ‌‌كشور ارائه می‌شود. در ميان غذاهاى سنتى ‌‌ايرانى ‌‌چلوكباب ، آبگوشت ، انواع خورشت‌هاى ايرانى ‌‌و انواع پلوها شهرت خاص دارند. اين غذاها كه به دست آشپزهاى ماهر تهيه می‌شوند ، در ميان مسافران خارجى ‌‌مشتاقان فراوان دارند. نوشيدنى ‌‌سنتى ‌‌ايران كه با غذا صرف می‌شود ، دوغ و يا انواع شربت‌هاست. اما انواع نوشيدنی‌هاى گازدار و آبهاى معدنى ‌‌را در شيشه‌ها و ظروف بسته بندى ‌‌شده، می‌توان در سراسر كشور به دست‌ آورد.

شيرينی‌ها و انواع تنقلات و آجيل در ايران از شهرت خاصى ‌‌برخوردارند . سنت تهية اين شيرينی‌ها و تنقلات به دوره هاى بسيار دور باز می‌گردد. خشك كردن ميوه ها و نگهدارى ‌‌آن براى مصرف در فصل زمستان ، در ايران ، سابقه‌اى طولانى ‌‌دارد و امروزه انواع شيرينى ‌‌، آجيل و ميوه هاى خشك از سوغاتی‌هاى مهم ايران است كه در بسته بندی‌هاى بهداشتى ‌‌به مسافران عرضه می‌شود.خاويار ايران ، از جمله مهمترين و شاخص ترين غذاهاى ايرانى ‌‌براى مسافران است . خاويار ايرانى ‌‌با شهرت جهانى ‌‌خود در ميان مسافران خارجى ‌‌طرفداران بسيار دارد و از جمله سوغاتى ‌‌هاى مهم مسافران به شمار می‌رود.

روحية مهمان نوازى ‌‌در ميان خانواده ها و مردم ايران سنتى ‌‌ديرينه و بسيار ديرپاست. روحية پذيرش مهمان در مناطق گردشگرى ‌‌ايران ، به عنوان يك مقوله فرهنگى ‌‌پذيرفته شده است. مهمان می‌تواند حتى ‌‌در روستايى ‌‌كه فاقد امكانات اقامتى ‌‌رسمى ‌‌است ، در خانواده‌هاى روستايى ‌‌اقامت كندو بى ‌‌گمان مورد احترام و پذيرايى ‌‌قرار خواهد گرفت . حتى ‌‌در ميان جوامع كوچ نشين ، اگر مهمان فرصت پذيرايى ‌‌را از ميزبان دريغ كند، موجب آزردگى ‌‌او خواهد شد، زيرا از انجام وظيفة سنتى ‌‌خود بازمانده است.

وجود امنيت در مناطق توريستى ‌‌كشور موجب شده تا مسافران بتوانند ، بدون كوچكترين نگرانى ‌‌،‌در فضاهاى آزاد كنار جاده ها ، سواحل ، و حاشية شهرها ، پاركها و پاركهاى جنگلى ‌‌به راحتى ‌‌چادر برپا كنند و امكانات اقامتى ‌‌خود را مورد استفاده قرار دهند.براى جبران كمبود تأسيسات اقامتى ‌‌، دولت طى ‌‌برنامه‌هاى اول و دوم توسعة اقتصادى ‌‌، اجتماعى ‌‌و فرهنگى ‌‌، پيش بينی‌ها و سرمايه‌گذاری‌هاى و تسهيلات گوناگونى ‌‌براى ساخت واحدهاى اقامتى ‌‌قايل شده است. در حال حاضر ، بسيارى ‌‌از اين واحدها در دست احداث هستند و همه ساله بخشى ‌‌از آنها مورد بهره بردارى ‌‌قرار می‌گيرند