اين شهرستان در شمال شرقى ‌‌استان كهگيلويه و بويراحمد واقع شده و مركز آن نيز شهر ياسوج است. قبل از ايجاد شهر ياسوج در حدود 6 كيلومترى ‌‌آن ، يك شهرك قديمى ‌‌به نام « تل خسرو» قرار داشت كه زمانى ‌‌مركز نفوذ خوانين بوير احمد عليا بود. اينك به جز تپه‌هاى پراكنده روستايى ‌‌كوچك، اثرى ‌‌ديگر از آن آبادى ‌‌قديمى ‌‌باقى ‌‌نمانده است.تل خسرو متجاوز از دو هزار سال قدمت دارد. ليكن احداث ابنيه معاصر در پيرامون آن، بعد از سال 1309 شمسى ‌‌شروع شده و تا سال 1323 ادامه يافته و پس از آن متروك شده است. يكى ‌‌از عوامل ايجاد شهر، وضع مساعد جغرافيايى ‌‌و طبيعى ‌‌اين محل است كه آب و هوا و خاك مناسبى ‌‌دارد و از فضاهاى تفرجگاهى ‌‌از جمله جنگ‌هاى سرسبز بلوط، دره‌ها، كوه‌ها و منابع آب كافى ‌‌برخوردار است .

مركز اين شهرستان شهر دهدشت است كه در قسمت دشت كهگيلويه ( زير كوه ) واقع شده و از دو قسمت جداگانه تشكيل شده است. قسمت قديمى ‌‌شهر مخروبه شده و به دهدشت كهنه معروف است . قسمت جديد آن، فضايى ‌‌نيمه شهرى ‌‌و نيمه روستايى ‌‌است كه با توجه به وضع زندگى ‌‌و شكل ظاهرى ‌‌فعاليت‌هاى مردم و نماى ساختمان‌ها، وجه روستايى ‌‌آن جلوه بيشترى ‌‌دارد. كهگيلويه در زمانهاى قديم جزء لرستان بزرگ بوده است. استرابون – جغرافيدان مشهور يونان باستان ـ كهگيلويه را بخشى ‌‌از خاك اوكسی‌ها ( نام هخامنشى ‌‌خورستان ) می‌داند . در دوره ساسانيان ، قباد ساسانى ‌‌ارگان ( ارجان ) را در قسمت دشتى ‌‌آن بنا نهاد كه « قباد خوره » ناميده می‌شد. مناطق كوهستانى ‌‌آن را نيز « رم زميگان» می‌ناميدند. در دوران بعد از اسلام « قباد خوره » به نام شهر حاكم‌نشين آن ولايت ارگان ( ارجان ) – و مناطق كوهستانى ‌‌آن « رم زميگان » به كهگيلويه شهرت يافت. در قرن‌هاى بعدى ‌‌كه شهر ارگان ويران گرديد و افشارها و لرها سراسر آن را تصرف كردند، تمامى ‌‌اين خط كهگيلويه و قسمت كوهستانى ‌‌آن، « پشتكوه » و قسمت دشتى ‌‌آن ، « زيركوه » ناميده شدند. كهگيلويه از سه كمله « كوه» ، « گيل» و « اويه» تركيب يافته است. كلمه « او » پسوند مالكيت است. بنابراين معناى اين نام « منطقه كوهستانى ‌‌گيل » است.

گچساران يا دوگنبدان در گذشته بخشى ‌‌از كهگيلويه بود كه اخيراً به شهرستان تبديل شده است. راه اهواز به شيراز از آن می‌گذرد و قشلاق تيره‌هاى بويراحمدى ‌‌و قشقايى ‌‌نيز در آن قرار دارد.
شهر دو گنبدان مركز گچساران است. ناحيه گچساران در منتهی‌اليه مناطق نفت‌خيز ايران قرار گرفته است. منطقه نفتى ‌‌گچساران بسيار معروف است و از نواحى ‌‌قديمى ‌‌و معروف صنعت نفت ايران به شمار می‌آيد.

بويراحمد ( ياسوج)
درياچه مورزرد زيلايى ‌‌– 180 كيلومترى ‌‌شمال غربى ‌‌ياسوج
درياچه كوه گل – شمال شرقى ‌‌شهر توريستى ‌‌سی‌سخت
تالاب برم شير - در دره تنگ‌شير بويراحمد
آبشار مارگون – در شرق ياسوج
آبشار ياسوج – چند كيلومترى ‌‌شهر ياسوج
آبشار بهرام بيگى ‌‌– بخش لوداب
چشمه ميشى ‌‌– 5 كيلومترى ‌‌شمال شرقى ‌‌سی‌سخت
هفت چشمه – دهستان مارگون
چشمه خاركلون ( خاك لدون ) 15 كيلومترى ‌‌ياسوج
چشمه بابكان – ياسوج
چشمه آبگرم روستايى ‌‌كارند – روستاى كارند ياسوج
غار نول – 20 كيلومترى ‌‌سی‌سخت
غار مس – در خونگاه آب سياه بويراحمد
اشكفت دوفيرى ‌‌– در شمال روستاى بن‌زرد ياسوج
تنگ سرخ ـ در 25 كيلومترى ‌‌سپيدان ، ياسوج
تنگ تيزاب – در 26 كيلومترى ‌‌سپيدان ، ياسوج
تنگ براق – نزديك تنگ تيزاب سپيدان ، ياسوج
روستاى تاريخى ‌‌ميمند – امتداد شمال جاده سی‌سخت
روستاى تاريخى ‌‌مارگون – 24 كيلومترى ‌‌غرب ياسوج
روستاى تاريخى ‌‌سی‌سخت – 35 كيلومترى ‌‌شمال غربی‌ياسوج
تل خسروى ‌‌– ياسوج
تل مهره‌اى – يك كيلومترى ‌‌شرق روستاى سقاوه
تل دم‌چنار– 400 مترى ‌‌روستاى دم‌چنار ياسوج
تپه ملاكانيه ( كوشك ملاكانيه ) – در يك كيلومترى ‌‌روستاى بادنگان علياى
تل شهدا – در 11 كيلومترى ‌‌شمال شرقى ‌‌ياسوج
پل‌هاى پاتاوه ( پادنا ) – بوير احمد سفلى ‌‌
تخت شاه نشين ( پايه‌پل ) – 5/1 كيلومترى ‌‌جنوب غرب روستاى پاتاوه
قبرستان پاى چل – روستاى كرمى ‌‌سی‌سخت
بقعه امام‌زاده حسن – شمال شهر ياسوج
بقعه امام‌زاده قاسم – شمال غرب ياسوج
بقعه امام‌زاده پهلوان – مسير ياسوج
امام‌زاده عبدالله – روستاى نقاره‌خانه، ياسوج

كهگيلويه ( دهدشت )
تالاب برم‌الون – بخش بهمئى ‌‌شهرستان كهگيلويه
باغ چشمه بلقيس – بخش چرام كهگيلويه
چشمه بابا احمد – بخش بهمئى ‌‌كهگيلويه
چشمه اوسل – روستاى شهر آسياب در بخش بهمئى ‌‌
چشمه چوزك – سرفارياب دهدشت
غار آب كُنارى ‌‌– در كوه « خيص» دهدشت
غار پيرزن – قلعه دختر دهدشت
غار خى ‌‌– در كوه « خيص » دهدشت
غار كبوتر – در لنده دهدشت
غار نِزل – در كوه « نور » دهدشت
تنگ لنده – در لنده كهگيلويه
تنگ ابدال – بخش كت بهمئى ‌‌
روستاى تاريخى ‌‌چرام – چرام
روستاى تاريخى ‌‌دهدشت قديم – دهدشت
روستاى تاريخى ‌‌لنده – 22 كيلومترى ‌‌شمال غربى ‌‌دهدشت
قلعه دختر – دشمن زيارى ‌‌كهگيلويه
قلعه چص – 30 كيلومترى ‌‌جنوب غربى ‌‌دهدشت
قلعه مانگشت – 2 كيلومترى ‌‌دره بهمئى ‌‌
تل گرد – مركز شهر چرام
تل گبر – مركز شهر چرام
تل چگاه – مسير باشت به چرام در شمال كهگيلويه
قبر شاپور – در پارك جنگلى ‌‌دهدشت
آرامگاه اميرلالپا – 35 كيلومترى ‌‌جنوب شرقى ‌‌كهگيلويه
نقاره‌خانه روستاى راك – روستاى راك دشمن زيارى ‌‌
امام‌زاده پنجه خل – شهر قديمى ‌‌دهدشت
بقعه امام‌زاده چله خان – شهر قديمى ‌‌دهدشت
بقعه خضر – بخش غربى ‌‌دهدشت
امام‌زاده سيد محمد – جنوب غربى ‌‌دهدشت

گچساران ( دو گنبدان )
آبشار گنج‌بنار – 7 كيلومترى ‌‌شمال گچساران
چشمه آب گرم - نزديكى ‌‌امام‌زاده بی‌بى ‌‌حكيمه گچساران
چشمه دو گنبدان – يك كيلومترى ‌‌دو گنبدان
غار شاه بهرام – در شهر باستانى ‌‌شاه بهرام
غار شاه ( اشكفت شاه ) – بخش باشت
تنگ ديل – گچساران
محوطه باستانى ‌‌خيرآباد – خيرآباد گچساران
دژ سليمان – روستاى سليمان در جنوب غربى ‌‌
تل دهوه – روستاى دهوه از توابع گچساران
پل‌هاى باستانى ‌‌خيرآباد ( پل سفلايى ‌‌) – 9 كيلومترى ‌‌خيرآباد گچساران
آتشكده خيرآباد – يك كيلومترى ‌‌شمال روستاى « ده‌وه» خيرآباد
دوگور دوپا – اطراف روستاى شوش از توابع گچساران
امام‌زاده بی‌بى ‌‌حكيمه – بين گناوه و گچساران
امام‌زاده شاه عباس – در غرب دو گنبدان و در ليشتر